Como en domingos anteriores seguimos publicando o evanxeo do domingo para axudarnos a cumprir co obxectivo da coresma («conviertete e cre no evanxeo»). Unha vez máis tomamos da escola de espiritualidade os comentarios do noso amigo Manolo Regal que nos axudarán na nosa reflexión.
Lucas, 15, 1-3. 11-32
Tamén os publicanos e pecadores se achegaban a el para o escoitaren. Por iso os fariseos e letrados murmuraban: -Este acolle os pecadores e come con eles. Entón Xesús contoulles esta parábola:
O fillo estragador e o pai bo
-Un home tiña dous fillos. O máis novo díxolle ó pai: «Papá, dáme a parte da herdanza que me corresponde». El repartíulle-los seus bens. Días despois, este fillo recibiu todo xunto e marchou para un país remoto, onde malgastou a súa fortuna vivindo coma un perdido. Despois de o gastar todo, houbo unha gran fame naquela terra, e empezou a pasar necesidade. Entón, acudindo a un natural do país, entrou a servir, e mandouno a unha granxa a coida-los porcos. Alí chegou a ter gana de enche-lo estómago coas landras que comían os porcos, pero ninguén llas daba. Recapacitando, pensou: «¡Hai que ver! Cantos xornaleiros do meu pai teñen pan a fartar, e eu morro coa fame. Si, vou volver á de meu pai e voulle dicir: Papá, pequei contra o ceo e contra ti; xa non son digno de que me trates coma un fillo, trátame coma un xornaleiro». Levantouse e volveu onda seu pai. Aínda estaba lonxe cando este, enxergándoo, saíu emocionado a recibilo, e botándoselle nos brazos, bicouno garimosamente. O fillo exclamou: «Papá, pequei contra o ceo e contra ti, xa non son digno de que me trates coma un fillo». Pero o pai díxolles ós seus criados: «Axiña, sacade a túnica mellor e vestídella; poñédelle un anel na man e calzado nos pés. Preparade un cuxo cebado para comelo e facer unha gran festa. Porque este fillo meu estaba morto e volve á vida, estaba perdido e atopámolo». E empezou a festa. Pero resulta que o fillo máis vello estaba na leira e cando viña para casa, oíu a música e mailo baile. Chamou por un criado e preguntoulle que pasaba. O criado contestoulle: «Éche que volveu teu irmán, e teu pai mandou mata-lo cuxo cebado por recuperalo san e salvo». Entón alporizouse moito, e non quería entrar. Pero o pai, saíndo, intentouno convencer. El díxolle: «Tantos anos como levo servíndote sen che faltar nunca en nada, e nunca un cabrito me deches para farrear cos meus amigos; e agora resulta que vén ese teu fillo, que queimou os teus bens con mulleres de mala vida, e máta-lo cuxo cebado». O pai contestoulle: «Meu fillo, ti sempre estás comigo e todo o meu é teu, ¿Qué menos que celebrar unha festa cheos de alegría, xa que ese teu irmán estaba morto e volve á vida, estaba perdido e atopámolo?».
COMENTARIO
Estamos unha vez máis ante a parábola coñecida tradicionalmente como a “parábola do fillo pródigo”, un título nada apropiado, porque a parábola –verémolo— non debería estar centrada no fillo menor, fose cal fose o seu comportamento, senón no fillo maior, pola súa actitude pechada ante o perdón que o pai ofrece esplendidamente e, sobre todo, debería estar centrada no mesmo pai, que non se mide o máis mínimo á hora de acoller, perdoar e festexar pola volta do fillo extraviado. De xeito que a parábola máis ben debería chamarse a “parábola do pai pródigo”, porque efectivamente se prodigou ata o extremo na acollida do fillo errante.
O texto que hoxe lemos nas celebracións presenta, nos versiños 1-3, unha pequena introducción, e logo pasa á parábola á que nos referimos. Esta introducción é moi importante, porque sitúa a narración de Xesús no seu contexto preciso, e ofrécenos así o criterio axeitado para a súa correcta interpretación. E fala para iso dunha práctica habitual en Xesús e moi criticada: comer con publicanos e pecadores. A palabra ‘publicanos’ seguramente non nos di nada, pero eses tales eran xente encargada de recadar impostos, cousa que xa os facía abominables polo pobo, pero que ademais realizaban ese labor con moito abuso, cobrando máis do debido, para poderse quedar eles cunha parte considerable do recadado. E pensar que isto pasaba entre unha poboación miserenta, que logo non tiña de onde sacar uns céntimos para o pan de cada día. Vaia, que eran algo así coma o Bárcenas e similares de hoxe. Imaxinámonos hoxe a Xesús deixándose invitar por Bárcenas? Sabemos ademais que, daquela, comer cunha persoa ou grupo significaba comungar a fondo con ela, entrelazar ideas, vidas e sentimentos. Algo diso aínda conservamos nós hoxe, pero moitísimo menos. A cousa certamente era grave para Xesús, e por iso tanto os escribas –os teólogos do momento–, coma os fariseos –os representantes das boas prácticas piadosas—murmuraban indignados: “este acolle os pecadores e come con eles”.
E segue logo a parábola. Desde logo Xesús era xenial. Non sabemos que escribise cousa ningunha. O seu era a palabra directa, viva, o seu era a fantasía creadora posta ao servizo dun Deus que se lle ofrecera a el mesmo como inmensamente próximo e coidador das persoas; e o de Xesús era tamén a fantasía creadora posta ao servizo da mesma xente pecadora, arredada de Deus pola razón que fose, á que lle quería transmitir con suma viveza que Deus nunca se arredaba da xente, por moito que a xente non empeñásemos niso.
E na parábola narra Xesús o proceso do fillo menor, nada exemplar na xestión da responsabilidade que demandara e que o pai xenerosamente lle ofrecera, e nada exemplar tampouco no camiño de volta ao fogar, marcado polo interese e non por unha verdadeira revisión do seu comportamento. Pero iso para Xesús neste caso non era nada importante. O importante era a actitude do pai que o ve desde lonxe, sae emocionado a recibilo, bótase nos brazos do fillo, bícao agarimosamente e, sen facer moito caso das escusas deste, organiza a maior festa posible, porque o que estaba morto volve á vida e o que estaba perdido acaba de ser atopado. E o importante e doloroso para Xesús era a actitude do fillo maior, cumpridor a tope, que non é capaz de percibir o gozo de quen abre o corazón e a casa para a acollida, o perdón e a reconstrucción da vida. A lóxica deste fillo era a seguinte: quen pecou e volve debe ser sancionado; unha lóxica razoable coa que frecuentemente estamos de acordo a maioría da xente. Pero a lóxica de Xesús, e do Deus que el vivía, era estoutra: quen pecou é obxecto de espera amante, e, cando volve, é obxecto de emocionada e festeira acollida. E nada máis. E despois xa virá todo o que teña que vir, como resaca do amor experimentado e da festa celebrada con emoción.
A parábola merece ser lida con moita calma, co corazón e coa vida na man, anaco a anaco, case palabra a palabra. E merece ser lida estando nós, como persoas e como comunidade, moi dispostos/as a deixarnos tocar por ela. Porque con frecuencia resolvémola dunha maneira moi simple: ou ben no fondo dándolle a razón ao fillo maior e situándonos en consecuencia fronte a Xesús e o seu Deus, ou ben deixándonos envolver por un sentimento fácil do perdón recibido e tamén dado, cousa á que non apuntan para nada as palabras de Xesús. O proceso que Xesús abre con esta parábola non é nada banal. A acollida do pai, desbordante de intensidade e emoción, non remata cunha muiñeira bailada a coro polo grupo das persoas perdoadas e os fieis da casa. A conmoción do pai inúndao todo, o gozo que iso botou a andar mobiliza a existencia concreta de cada persoa, e todo empeza a ser novo desde agora, sustentado no pracer da acollida experimentada e na intuición de que un pode vivir autonomamente, en familia, en comunidade, desde un marco diferente: non no marco de quen cumpre e é retribuído por iso, senón no marco de quen descubre que non hai nada máis marabilloso ca amar e ser amado, perdoar e ser perdoado, servir e ser servido, dar a vida de mil maneiras cada día, e recibir con gozo a vida dada por outros e outras de mil maneiras tamén cada día.
Como vivir isto nas nosas familias e comunidades? É unha boa pregunta, unha boa urxencia coresmal. Como trasladar isto ás nosas relacións sociais, para que a sociedade perciba tamén o aroma novo da boa nova de Xesús e se enriqueza con el? Outra urxencia coresmal non menos importante. A ambas cousas nos invita Xesús.
PREGARIA
Pero, ti es serio, Xesús?
A onde vas ti regalando perdóns?
Cres que iso é o que nos cómpre
nestes tempos severos
nos que o mal invade as nosas vidas
e as institucións podrecen
e os parados/as se amorean por millóns
e as desafiuzadas son botadas das súas vivendas
mentres o capital engorda e engorda
á conta da miseria da xente máis débil?
Cres, Xesús, que o perdón é o remedio,
cando, se miramos para o Terceiro Mundo,
os froitos do pecado multiplícanse sen medida
e as súas vítimas calan silenciadas á forza
ou erguen as voces maldicindo as súas desventuras?
A onde vas co teu perdón,
cos teus soños de reconciliación,
coas túas festas piadosas e inútiles?
Cres de verdade que ese é o remedio?
Non nos viría mellor a vara da xustiza
cruzando sen medida os lombos opresores
de quen abusa e abusa e abusa
facendo da preciosa terra da promesa
un insoportable val de bágoas?
Por que calas, Xesús?
Por que persistes nos teus enredos?
Non che doe a xente,
non che doe esa ringleira interminable de vítimas
que o teñen que aturar todo?
“Xa, fagamos algo novo –por fin respondes–,
a lei do premio e do castigo aplicada estritamente
só lle vai ben á xente xusta,
e quen hai xusto/a neste mundo?
É hora de soñar,
ollando para as mans e o corazón da xente.
É hora de implicarse a fondo
–abundan e insultan as palabras baleiras–,
co perdón nas mans,
coa vida nas mans,
dispostos/as a dálo todo,
a loitalo todo,
ata a cruz, ata a morte,
desde a paixón tola pola xente débil.
Eu creo nisto.
Eu aposto por esta novidade.
Quen queira seguirme, que me siga.”